Một trong những báo cáo quan trọng nhất chính là báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (P&L – Profit and Loss Statement). Tuy nhiên, không ít doanh nghiệp hiện nay chỉ đọc con số bề nổi mà bỏ qua ý nghĩa sâu xa đằng sau các chỉ tiêu lợi nhuận, chi phí hay tỷ suất sinh lời.
Bài viết này sẽ đóng vai trò như một “cẩm nang thực chiến” cho các doanh nghiệp đang tìm hiểu, triển khai giải pháp phân tích tài chính. Từng nội dung sẽ được khai thác theo hướng dẫn phân tích báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, giúp bạn hiểu rõ từng bước, tránh sai sót, tận dụng các công cụ thông minh để đơn giản hóa quá trình này.
1. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh là gì?
Khái niệm, vai trò
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh là một phần không thể thiếu trong bộ báo cáo tài chính, thể hiện hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp trong một khoảng thời gian cụ thể (thường là quý hoặc năm). Báo cáo này phản ánh toàn bộ quá trình từ doanh thu đến lợi nhuận sau thuế, giúp doanh nghiệp trả lời câu hỏi:
- Doanh thu đang đến từ đâu?
- Chi phí nào đang chiếm tỷ trọng lớn nhất?
- Lợi nhuận thật sự đến từ hoạt động nào?
Theo khảo sát của PwC (2024), có đến 78% doanh nghiệp vừa và nhỏ không đọc kỹ báo cáo P&L hoặc chỉ xem lướt qua con số lợi nhuận cuối kỳ, dẫn đến các quyết định sai lầm trong đầu tư, marketing hoặc tuyển dụng.
Các chỉ tiêu chính trong báo cáo P&L
| Chỉ tiêu | Diễn giải |
| Doanh thu thuần | Tổng doanh thu bán hàng trừ đi chiết khấu, giảm giá, thuế GTGT. |
| Giá vốn hàng bán | Tổng chi phí trực tiếp để tạo ra hàng hóa hoặc dịch vụ. |
| Lợi nhuận gộp | = Doanh thu thuần – Giá vốn hàng bán |
| Chi phí bán hàng, quản lý | Gồm chi phí nhân sự, marketing, văn phòng phẩm… |
| Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh | Sau khi trừ chi phí hoạt động. |
| Lợi nhuận trước, sau thuế | Chỉ số cuối cùng đánh giá hiệu quả kinh doanh thực tế. |
Ai sử dụng báo cáo này? để làm gì?
- Nhà quản trị nội bộ: Theo dõi hoạt động kinh doanh, tối ưu chi phí.
- Nhà đầu tư, ngân hàng: Đánh giá khả năng sinh lời, rủi ro của doanh nghiệp.
- Cơ quan thuế: Xác định nghĩa vụ thuế dựa trên doanh thu/lợi nhuận khai báo.
2. Hướng dẫn phân tích báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (KQHĐKD) phản ánh tình hình doanh thu, chi phí, lợi nhuận của doanh nghiệp trong một kỳ. Để phân tích hiệu quả, bạn có thể thực hiện theo các bước sau:
Bước 1: Chuẩn hóa báo cáo trước khi phân tích
Trước khi đi vào phân tích báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp cần đảm bảo báo cáo KQHĐKD đã:
- Ghi nhận đầy đủ các khoản thu – chi theo nguyên tắc kế toán dồn tích.
- Không có các khoản thu nhập hoặc chi phí bất thường (nếu có thì cần loại riêng để phân tích riêng).
- Đảm bảo có số liệu của ít nhất 2 kỳ liên tiếp để có thể phân tích xu hướng.
Bước 2: Phân tích theo chiều dọc (Vertical Analysis)
Hiểu tỷ trọng của từng khoản mục so với doanh thu thuần, từ đó thấy rõ cơ cấu chi phí, hiệu quả hoạt động.
Cách làm:
- Chọn kỳ báo cáo cần phân tích.
- Lấy từng chỉ tiêu chia cho doanh thu thuần của kỳ đó, nhân với 100 để ra tỷ lệ phần trăm.
Ví dụ:
| Chỉ tiêu | Số liệu (VNĐ) | Tính % theo doanh thu thuần |
| Doanh thu thuần | 10.000.000.000 | 100% |
| Giá vốn hàng bán | 6.500.000.000 | 65% |
| Lợi nhuận gộp | 3.500.000.000 | 35% |
| Chi phí bán hàng | 1.000.000.000 | 10% |
| Chi phí quản lý doanh nghiệp | 1.200.000.000 | 12% |
| Lợi nhuận thuần trước thuế | 1.300.000.000 | 13% |
Diễn giải:
- Giá vốn chiếm 65% → Biên lợi nhuận gộp 35% (tốt nếu so với chuẩn ngành).
- Nếu chi phí quản lý + bán hàng vượt 25%, doanh nghiệp cần xem xét tối ưu vận hành.
Bước 3: Phân tích báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh theo chiều ngang (Horizontal Analysis)
So sánh kết quả hoạt động kinh doanh qua các kỳ để phát hiện xu hướng tăng/giảm của từng chỉ tiêu.
Cách làm:
- Chuẩn bị số liệu của ít nhất 2 kỳ gần nhất.
- Tính chênh lệch tuyệt đối, phần trăm giữa các kỳ.
Ví dụ:
| Chỉ tiêu | Năm 2023 | Năm 2024 | Chênh lệch | % Tăng/Giảm |
| Doanh thu thuần | 9 tỷ | 10 tỷ | +1 tỷ | +11,1% |
| Giá vốn | 5.8 tỷ | 6.5 tỷ | +0.7 tỷ | +12,1% |
| Chi phí bán hàng | 0.9 tỷ | 1 tỷ | +0.1 tỷ | +11,1% |
| Lợi nhuận thuần | 1.2 tỷ | 1.3 tỷ | +0.1 tỷ | +8,3% |
Diễn giải:
- Doanh thu tăng 11,1% nhưng lợi nhuận chỉ tăng 8,3% → Có thể chi phí đang tăng nhanh hơn lợi nhuận.
- Cần kiểm tra sâu vào chi phí tăng do đâu: nhân sự, quảng cáo, vận hành, v.v.
Bước 4: Phân tích các chỉ số tài chính quan trọng
Biên lợi nhuận gộp (Gross Profit Margin)
- Công thức: Biên lợi nhuận gộp = (Lợi nhuận gộp / Doanh thu thuần) x 100
- Ý nghĩa: Cho biết khả năng kiểm soát giá vốn, định giá sản phẩm.
Biên lợi nhuận thuần (Net Profit Margin)
- Công thức: Biên lợi nhuận thuần = (Lợi nhuận sau thuế / Doanh thu thuần) x 100
- Ý nghĩa: Phản ánh hiệu quả hoạt động toàn diện sau mọi chi phí, thuế.
ROA (Tỷ suất sinh lời trên tài sản)
- Công thức: ROA = (Lợi nhuận sau thuế / Tổng tài sản) x 100
- Ý nghĩa: Đo lường mức sinh lời của tài sản đầu tư.
ROE (Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu)
- Công thức: ROE = (Lợi nhuận sau thuế / Vốn chủ sở hữu) x 100
- Ý nghĩa: Cho biết hiệu quả sử dụng vốn của chủ sở hữu.
Doanh nghiệp nên so sánh các chỉ số này với chuẩn ngành hoặc các đối thủ tương đương để đánh giá năng lực thực sự.
Bước 5: Phân tích chi phí vận hành chi tiết
Tìm ra những khoản chi phí “phình to” không cần thiết để tối ưu.
Cách làm:
- Phân loại chi phí theo nhóm: chi phí bán hàng, chi phí quản lý, chi phí tài chính, chi phí khác.
- So sánh theo:
- Tỷ trọng trong doanh thu.
- Tăng/giảm theo từng kỳ.
- Đặt câu hỏi:
- Chi phí nào tăng nhanh?
- Tăng do yếu tố khách quan (giá đầu vào, lương...) hay do không kiểm soát?
Ví dụ:
- Chi phí marketing tăng 60% nhưng doanh thu chỉ tăng 10% → Cần đánh giá hiệu quả từng chiến dịch.
- Chi phí lãi vay tăng → Có thể doanh nghiệp vay quá nhiều hoặc cần đàm phán lãi suất.
Bước 6: Tính điểm hòa vốn (Break-even point)
Công thức: Điểm hòa vốn = Tổng chi phí cố định / (1 - Tỷ lệ chi phí biến đổi trên doanh thu)
Mục tiêu:
- Xác định mức doanh thu tối thiểu cần đạt để không bị lỗ.
- Dùng để hoạch định mục tiêu doanh thu tối thiểu cho từng tháng/quý.
Bước 7: Viết nhận định tổng quan
Sau khi hoàn tất các bước trên, hãy viết một báo cáo phân tích ngắn gọn, nêu rõ:
- Những điểm mạnh – yếu trong hoạt động kinh doanh.
- Tỷ lệ chi phí nào đang cao, lợi nhuận có xu hướng tăng hay giảm.
- Các khuyến nghị cụ thể: cắt giảm chi phí nào, tăng sản phẩm có biên cao, kiểm soát khoản vay...
3. Những sai lầm phổ biến khi phân tích báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
Chỉ nhìn con số tuyệt đối
- Ví dụ: Doanh thu 10 tỷ nghe có vẻ lớn, nhưng nếu biên lợi nhuận chỉ 1%, thì bạn chỉ có 100 triệu lãi – quá thấp so với quy mô.
- Luôn cần phân tích tỷ trọng, tỷ số, không chỉ con số.
Không so sánh với chuẩn ngành
- Một số ngành như F&B, bán lẻ có biên lợi nhuận mỏng hơn sản xuất.
- Không so sánh sẽ dẫn đến kết luận sai.
Bỏ qua yếu tố kế toán
- Một số khoản lợi nhuận đến từ hoàn nhập dự phòng hoặc thu nhập bất thường – không phản ánh hiệu quả kinh doanh thật.
- Cần loại bỏ yếu tố một lần (one-time income) để có cái nhìn chính xác.
Không sử dụng công cụ phân tích
- Doanh nghiệp làm tay hoặc Excel thủ công sẽ khó theo dõi chính xác.
- Gợi ý: AccNet BI Dashboards giúp tổng hợp, cảnh báo, so sánh KPI một cách thông minh, trực quan, giảm rủi ro sai sót thủ công.
4. Các công cụ hỗ trợ phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp
Việc phân tích báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh không còn là công việc “tay chân” nếu doanh nghiệp biết tận dụng các công cụ công nghệ phù hợp. Dưới đây là 3 nhóm công cụ phổ biến:
Excel – công cụ truyền thống
- Ưu điểm: Linh hoạt, dễ dùng, phù hợp với doanh nghiệp nhỏ.
- Nhược điểm:
- Dễ sai số khi nhập liệu.
- Không tự động cập nhật dữ liệu theo thời gian thực.
- Khó trực quan hóa, phân quyền.
Power BI, Tableau – Công cụ phân tích dữ liệu tổng quát
- Ưu điểm: Giao diện trực quan, xử lý dữ liệu lớn tốt.
- Nhược điểm:
- Cần chuyên môn cao để triển khai.
- Không thiết kế chuyên biệt cho kế toán tài chính Việt Nam.
- Khó tích hợp tự động với phần mềm kế toán nội bộ.
AccNet BI Dashboards
- Ưu điểm nổi bật:
- Thiết kế đồng bộ với phần mềm kế toán – không cần trích xuất thủ công.
- Tự động cập nhật các chỉ số doanh thu, lợi nhuận, chi phí theo thời gian thực.
- Có sẵn template phân tích báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh chuẩn, doanh nghiệp chỉ cần lựa chọn bộ chỉ số cần xem.
- Báo cáo trực quan bằng biểu đồ, hỗ trợ so sánh liên kỳ, cảnh báo KPI bất thường.
AccNet BI Dashboards giúp doanh nghiệp ra quyết định quản trị dựa trên dữ liệu – không chỉ cảm tính, nhờ khả năng tổng hợp, phân tích, trình bày số liệu tài chính rõ ràng, logic.
5. Case Study – Phân tích báo cáo kết quả kinh doanh của Vinamilk năm 2024
Giới thiệu ngắn về Vinamilk
- Thành lập từ năm 1976, chiếm ~43% thị phần sữa Việt Nam
- Hệ thống gồm 13 nhà máy, trang trại trong nước, thị trường xuất khẩu tới 60‑63 quốc gia
Phân tích theo chiều dọc (2024)
| Khoản mục | Giá trị (tỷ VNĐ) | %/Doanh thu thuần |
| Doanh thu thuần | 61.783 | 100% |
| Giá vốn hàng bán | 36.192 | 58.6% |
| Lợi nhuận gộp | 25.590 | 41.4% |
| Chi phí bán hàng | 13.358 | 21.6% |
| Chi phí quản lý | ~1.828 | ~3.0% |
| Lợi nhuận sau thuế | 9.392 | 15.2% |
Diễn giải:
- Biên lợi nhuận gộp = 41,4%: khá cao so với ngành F&B, phản ánh lợi thế kiểm soát chi phí sản xuất hiệu quả, nhất là quý II/2024 lên đến 42,4%
- Chi phí bán quản bình quân ở mức hợp lý (~24,6%), hỗ trợ duy trì biên lợi nhuận ròng 15,2%.
Phân tích theo chiều ngang
So sánh 2023 vs 2024:
| Khoản mục | 2023 | 2024 | Δ tuyệt đối | Δ % |
| Doanh thu thuần | 60.369 | 61.783 | +1.414 | +2,3% |
| Lợi nhuận sau thuế | ~8.884 | 9.392 | +508 | +5,7% |
Diễn giải:
- Doanh thu chỉ tăng 2,3%, nhưng lợi nhuận sau thuế tăng 5,7%
- Cho thấy khả năng kiểm soát chi phí đầu vào tốt hơn, biên lợi nhuận được cải thiện.
Phân tích tỷ số tài chính
- Biên lợi nhuận gộp: 41,4% – duy trì cao, ổn định sau đại dịch
- Biên lợi nhuận ròng: ~15,2% – đảm bảo hiệu quả toàn diện.
- Chi phí bán + quản lý trên doanh thu ~24,6%: ở mức chấp nhận được, không vượt trội.
- Chi phí tài chính giảm 14% (428 tỷ so với 503 tỷ năm 2023) – thể hiện quản lý tốt nợ vay.
- Hoạt động tài chính đem về 1.586 tỷ, giảm 7% so với năm trước
Điểm đáng lưu ý, khuyến nghị
- Tăng trưởng doanh thu chậm lại: chỉ +2,3% năm 2024 so với 2023
- Chi phí còn tăng, như chi phí bán, quản lý vẫn nhích lên, dù kiểm soát hiệu quả nhưng cần chú ý.
- Doanh thu xuất khẩu tăng, đặc biệt quý IV tăng ~12‑13% – là động lực quan trọng.
- Khuyến nghị:
- Tăng cường đẩy mạnh thị trường xuất khẩu (xuất khẩu nhiều thị trường mới, FTA…).
- Tiếp tục tối ưu chuỗi cung ứng, nguyên vật liệu – đàm phán tốt để giữ ổn định hoặc giảm tỷ trọng giá vốn.
- Kiểm soát chi phí bán hàng/marketing, ưu tiên ROI cao để nâng tỷ suất lợi nhuận.
Kết quả tổng quát
- Hiệu quả hoạt động: Biên lợi nhuận cao, chi phí tài chính giảm, dòng tiền ổn định – đều là điểm cộng để định giá doanh nghiệp.
- Tăng trưởng bền vững: Dù doanh thu tăng chậm, hàng loạt hoạt động đầu tư vào xuất khẩu, tối ưu chi phí hỗ trợ lợi nhuận.
- Thách thức: Mở rộng thị trường nội địa bị bão hòa, cần duy trì tăng trưởng đa ngành.
Phân tích báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh không chỉ là bài toán số liệu, mà là chiếc gương phản chiếu toàn diện sức khỏe tài chính, hiệu quả vận hành của doanh nghiệp. Khi hiểu đúng, làm chủ cách phân tích, doanh nghiệp có thể dễ dàng xác định điểm mạnh để phát huy, phát hiện điểm yếu để kịp thời điều chỉnh, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược đúng đắn hơn.
Việc chuẩn hóa tư duy phân tích tài chính không còn là lợi thế, mà là điều kiện bắt buộc nếu doanh nghiệp muốn phát triển bền vững, tối ưu lợi nhuận dài hạn. Hãy bắt đầu bằng việc thực hành thường xuyên, so sánh qua các kỳ, so sánh với đối thủ, dần hình thành hệ thống báo cáo – phân tích mang tính dự báo. Khi phân tích trở thành thói quen quản trị, doanh nghiệp sẽ không chỉ “biết mình” mà còn “biết người”, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh một cách bài bản, có cơ sở.
Nếu doanh nghiệp bạn đang tìm giải pháp để phân tích báo cáo tài chính nhanh – chính xác – trực quan, hãy cân nhắc triển khai AccNet BI Dashboards – nền tảng thiết kế riêng cho thị trường Việt Nam, đồng bộ hóa dữ liệu tự động, tiết kiệm thời gian, nâng tầm quyết định. Liên hệ ngay để được tư vấn chi tiết
THÔNG TIN LIÊN HỆ:- GIẢI PHÁP KẾ TOÁN TOÀN DIỆN ACCNET
- 🏢 Trụ sở chính: 23 Nguyễn Thị huỳnh, Phường 8, Quận Phú Nhuận, TP.HCM
- ☎️ Hotline: 0901 555 063
- 📧 Email: accnet@lacviet.com.vn
- 🌐 Website: https://accnet.vn/
Chủ đề: