Để kiểm soát tốt hơn quy trình sản xuất, tối ưu chi phí, mô hình 4M (viết tắt của Man – Machine – Material – Method) được xem là một công cụ nền tảng, đặc biệt khi được ứng dụng trong hệ thống kế toán sản xuất, quản trị chi phí. Bài viết này AccNet sẽ trình bày chi tiết về mô hình 4M trong sản xuất, đồng thời chỉ ra mối liên hệ trực tiếp với nghiệp vụ kế toán.
1. 4M trong sản xuất là gì? Phân tích theo hệ quy chi phí
Mô hình 4M trong sản xuất bao gồm 4 yếu tố chính, mỗi yếu tố có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sản phẩm, hiệu quả vận hành, chi phí sản xuất. Trong kế toán, mỗi yếu tố này được phản ánh qua các nhóm chi phí cụ thể, từ đó ảnh hưởng đến giá thành, lợi nhuận.
| Yếu tố | Diễn giải | Tương ứng với nhóm chi phí kế toán |
| Man (Con người) | Nhân sự trực tiếp sản xuất | Chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung |
| Machine (Máy móc thiết bị) | Máy móc, công cụ, thiết bị sản xuất | Chi phí khấu hao, bảo trì, điện năng |
| Material (Nguyên vật liệu) | Nguyên liệu chính/phụ, vật tư tiêu hao | Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp |
| Method (Phương pháp) | Quy trình, quy định, SOP | Ảnh hưởng đến thời gian, mức tiêu hao NVL, nhân công |
2. Phân tích từng yếu tố 4M trong sản xuất
Man – Nhân lực sản xuất
Tác động thực tế: Nhân lực là yếu tố sống còn trong mọi quy trình sản xuất. Sự thiếu đào tạo, thao tác sai hoặc năng suất thấp làm tăng tỷ lệ phế phẩm, thời gian sản xuất, dẫn đến vượt định mức chi phí nhân công, nguyên vật liệu.
Ảnh hưởng đến kế toán:
- Chi phí nhân công trực tiếp phân bổ trên mỗi đơn vị sản phẩm tăng.
- Nếu năng suất không ổn định, kế toán khó xác định định mức ổn định cho từng công đoạn.
- Các chỉ tiêu như “chi phí nhân công/đơn vị sản phẩm” biến động lớn, gây khó khăn trong lập ngân sách, kiểm soát.
Machine – Máy móc thiết bị
Tác động thực tế của yếu tố này theo 4M trong sản xuất: Máy móc hoạt động không ổn định, không bảo trì định kỳ sẽ gây ra dừng máy, hỏng hóc, sản phẩm lỗi, làm tăng thời gian hoàn thành đơn hàng. Điều này khiến chi phí khấu hao không được hấp thụ hiệu quả, tăng chi phí sản xuất chung.
Ảnh hưởng đến kế toán:
- Phân bổ khấu hao lớn hơn so với năng suất thực tế, khiến giá thành tăng.
- Các chỉ tiêu như OEE (Overall Equipment Effectiveness) thấp dẫn đến lãng phí nguồn lực.
- Cần tách rõ giữa chi phí sản xuất bình thường, chi phí bất thường do sự cố để phản ánh đúng lãi gộp.
Material – Nguyên vật liệu
Tác động thực tế của yếu tố này theo 4M trong sản xuất: Nguyên vật liệu là yếu tố chiếm tỷ trọng lớn nhất trong giá thành. Biến động chất lượng, tồn kho kém kiểm soát hoặc nhập hàng sai quy cách sẽ gây thất thoát, hao hụt, vượt mức định mức nguyên vật liệu.
Ảnh hưởng đến kế toán:
- Tăng tỷ lệ NVL tiêu hao thực tế khiến định mức trở nên thiếu hiệu lực.
- Kế toán không thể so sánh chính xác giữa chi phí thực tế, kế hoạch.
- Gây lệch trong bảng tổng hợp chi phí sản xuất, tính giá thành không phản ánh đúng hiệu quả.
Method – Phương pháp sản xuất
Tác động thực tế: Một quy trình thiếu tiêu chuẩn, không đồng bộ hoặc phức tạp sẽ tạo ra thao tác thừa, thời gian chờ đợi, năng suất thấp, tỷ lệ sai lỗi cao. Phương pháp kém hiệu quả khiến chi phí gia tăng theo mọi yếu tố còn lại trong 4M.
Ảnh hưởng của yếu tố này theo 4M trong sản xuất đến kế toán:
- Kế toán khó xây dựng hệ thống định mức ổn định.
- Không thể đo lường hiệu suất công đoạn hoặc phân tích sai lệch hiệu quả.
- Mất khả năng chuẩn hóa dữ liệu chi phí để xây dựng hệ thống báo cáo phân tích.
3. Ứng dụng mô hình 4M trong kế toán sản xuất
Thiết lập định mức sản xuất
Định mức kế toán về nguyên vật liệu, thời gian công đoạn, mức tiêu hao máy móc đều phải dựa trên thông tin từ mô hình 4M trong sản xuất:
| Yếu tố | Định mức liên quan |
| Man | Định mức lao động, hệ số công việc |
| Machine | Định mức khấu hao, thời gian sử dụng máy |
| Material | Định mức nguyên liệu, tỷ lệ hao hụt cho phép |
| Method | Sơ đồ quy trình chuẩn, thời gian chuẩn cho từng công đoạn |
Phân tích sai lệch chi phí (Cost Variance Analysis)
Mô hình 4M trong sản xuất cung cấp khung phân tích gốc rễ cho các sai lệch sau:
- Sai lệch nguyên vật liệu = Thực tế – Định mức → xem xét yếu tố Material, Method
- Sai lệch nhân công = Lương thực tế – Lương định mức → yếu tố Man
- Sai lệch sản xuất chung = Phân bổ khấu hao sai → yếu tố Machine, Method
Lập - kiểm soát ngân sách sản xuất
Dựa trên định mức 4M trong sản xuất, kế toán có thể:
- Xây dựng ngân sách chi phí sản xuất chi tiết theo từng yếu tố
- Phân tích mức sử dụng chi phí thực tế so với ngân sách (Budget vs Actual)
- Đưa ra cảnh báo sớm về hiệu suất thấp hoặc sai lệch định mức
4. Tích hợp 4M trong sản xuất trên phần mềm kế toán hiện đại
Một số phần mềm kế toán sản xuất như AccNet Cloud (Top 1- Nên mua) cho phép tích hợp trực tiếp các yếu tố sau:
- Theo dõi biến động nguyên vật liệu theo lệnh sản xuất (Material)
- Kiểm soát thời gian công nhân thao tác qua barcode hoặc bảng giờ công (Man)
- Phân bổ khấu hao thiết bị tự động theo công suất sử dụng (Machine)
- Gắn chi phí theo quy trình, từng công đoạn (Method)
Kế toán có thể sử dụng dữ liệu để đưa ra báo cáo phân tích chi phí sản xuất chi tiết theo 4M, hỗ trợ ban giám đốc ra quyết định kịp thời.
ACCNET CLOUD – PHẦN MỀM KẾ TOÁN ONLINE CHO DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ
- Cắt 30–40% thời gian làm báo cáo tài chính mỗi quý
- Giảm 80% lỗi nhập liệu nhờ dữ liệu tự động liên kết giữa các phân hệ
- Truy xuất báo cáo ngay trên trình duyệt, không cần gửi file rườm rà qua mail
- Tự động khớp số liệu kế toán – kho – bán hàng – ngân hàng
- Dễ dàng theo dõi doanh thu, công nợ, dòng tiền mọi lúc, mọi nơi
Hàng nghìn doanh nghiệp SME đã tiết kiệm 200–500 triệu mỗi năm nhờ chuẩn hóa công tác kế toán với AccNet Cloud
👉 Vẫn dùng Excel là chấp nhận sai số và trễ hạn >>> Chuyển qua AccNet Cloud – gọn, chuẩn, không trễ deadline.
Mô hình 4M trong sản xuất không chỉ là công cụ phân tích chất lượng, mà còn là nền tảng dữ liệu cho hệ thống kế toán quản trị chi phí hiện đại. Khi được ứng dụng đúng cách, mô hình này giúp kế toán viên:
- Lập định mức chính xác, kiểm soát sai lệch hiệu quả
- Tối ưu chi phí giá thành, tăng độ tin cậy của báo cáo quản trị
- Kết nối số liệu kế toán với dữ liệu sản xuất thực tế
Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, việc tích hợp tư duy phân tích 4M vào hệ thống kế toán sẽ là chìa khóa để doanh nghiệp kiểm soát chi phí toàn diện, nâng cao hiệu quả tài chính, tăng năng lực cạnh tranh.
THÔNG TIN LIÊN HỆ:- GIẢI PHÁP KẾ TOÁN TOÀN DIỆN ACCNET
- 🏢 Trụ sở chính: 23 Nguyễn Thị huỳnh, Phường 8, Quận Phú Nhuận, TP.HCM
- ☎️ Hotline: 0901 555 063
- 📧 Email: accnet@lacviet.com.vn
- 🌐 Website: https://accnet.vn/
Chủ đề: